برای پایین آوردن فشار خون بالا در کودکان چه کنیم؟

فشار خون بالا در کودکان کمتر از ۱۰ سال معمولا توسط بیماری دیگر ایجاد می شود. بالا بودن فشار خون در کودکان نیز می تواند به همان دلایل دوران بزرگسالان از جمله اضافه وزن، داشتن یک رژیم غذایی نامناسب و ورزش نکردن توسعه یابد.

تغییر در شیوه زندگی، مانند خوردن یک رژیم غذایی مناسب برای سلامت قلب و ورزش بیشتر، می تواند به کاهش فشار خون بالا در کودکان کمک کند. اما برای برخی از کودکان، مصرف داروها ممکن است لازم باشد.

فشار خون بالا در کودکان

ورود خون به رگ ها فشار خون را ایجاد میکند. در شرایط عادی، قلب خون را از طریق عروق به سراسر بدن پمپ می کند. عروق به منظور حفظ ثبات جریان خون، متسع و منقبض می شوند. در فرد مبتلا به فشارخون بالا، خون با نیروی بسیار زیادی به رگ ها فشارآورده که می تواند باعث آسیب رساندن به رگ های خونی، قلب و سایر اندام ها شود.

در ادامه به انواع فشار خون بالا در کودکان اشاره می کنیم

۱- فشار خون بالا اولیه (ضروری)

فشار خون اساسی فشار خون بالایی است که بدون وجود بیماری زمینه ای رخ می دهد. این نوع از فشار خون بالا در اغلب موارد در کودکان با سنین بالا و نوجوانان رخ می دهد. عوامل خطر برای ابتلا به فشار خون بالای اساسی شامل:

• اضافه وزن یا چاقی (شاخص توده بدنی بیش از ۲۵)
• سابقه خانوادگی فشار خون بالا
• دیابت نوع ۲ و یا سطح قند خون ناشتای بالا
• کلسترول بالا و تری گلیسیرید

۲- فشار خون ثانویه

فشار خون ثانویه فشار خون بالایی است که توسط یک بیماری زمینه ای سلامت ایجاد می شود. این نوع فشار خون بالا شایع تر است. بیماری های دیگری که می توانند باعث فشار خون بالا شوند عبارتند از:

• بیماری مزمن کلیوی
• بیماری کلیه پلی کیستیک
• مشکلات قلبی، مانند کوآرکتاسیون آئورت
• اختلالات آدرنال
• پرکاری تیروئید
• فئوکروموسیتوم، یک تومور نادر در غده ی آدرنال
• تنگی عروق کلیه (تنگی سرخرگ کلیوی)
• اختلالات خواب، به خصوص آپنه انسدادی خواب

بالا بودن فشار خون در کودکان معمولا علایمی ایجاد نمی کند. مگر در مواردی که کودک شما یک مشکل اساسی سلامتی داشته باشد، شما احتمالا نیازی به ویزیت تخصصی فرزندتان برای بررسی فشار خون نخواهید داشت.

اگر فرزند شما مبتلا به یک بیماری است که می تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا را در او افزایش دهد، از جمله تولد نوزاد نارس، وزن کم هنگام تولد، بیماری مادرزادی قلبی و مشکلات کلیوی خاص، کنترل فشار خون ممکن است از دوران کودکی آغاز گردد.

بالا بودن فشار خون در کودکان اغلب با بیماریهای دیگر مانند نقایص قلبی، بیماری کلیوی، اختلالات ژنتیکی و یا اختلالات هورمونی مرتبط است. در کودکان بزرگتر، به ویژه کسانی که اضافه وزن دارند، علت دقیق فشار خون بالا اغلب ناشناخته است.

عوامل خطر برای کودکان با فشار خون بالا شامل چاقی و سابقه خانوادگی فشار خون بالا است. سایر علل ممکن است شامل مشکلات پزشکی مانند آپنه خواب یا سایر اختلالات خواب باشد.

چاقی و اضافه وزن کودکان

چاقی به عنوان خطر اولیه ی ابتلا به بالا بودن فشار خون در کودکان است. چاقی کودکان،نه تنها باعث فشار خون بالا میشود، همچنین آنها را در معرض سایر بیماری ها ازجمله بیماری قلبی و دیابت قرارخواهد داد.

علل چاقی

گاهاً چاقی می تواند ناشی از یک بیماری باشد اما در اکثر موارد، علت چاقی ترکیبی از عوامل زیر است:

غذای بسیار زیاد

بسیاری از کودکان بیشتر از نیاز بدنشان غذا می خورند.همچنین چاقی می تواند در نتیجه رژیم غذایی غلط کودک باشد:از قبیل میان وعده های ناسالم و نوشیدنی های قندی. به همین دلیل کنترل کیفیت غذای کودکان به اندازه ی کمیت آن حائز اهمیت است.

 فعالیت کم

 بسیاری از کودکان به اندازه کافی ورزش نکرده و روزانه ساعات زیادی را صرف فعالیتهایی مانند تماشای تلویزیون و یا انجام بازیهای ویدئویی می کنند.

کودکانی که دارای فشار خون بالا هستند، به احتمال زیاد فشار خون بالا در آنها تا سنین بزرگسالی ادامه می یابد مگر اینکه آنها شروع به درمان کنند.

✳ بیماری قلبی

✳ بیماری کلیوی

✳ سکته مغزی

عوارض شایع مرتبط با بالا بودن فشار خون در کودکان آپنه خواب است، وضعیتی که در آن کودک شما ممکن است خروپف و یا تنفس غیر طبیعی در هنگامی که بخواب رفته است، داشته باشد. به مشکلات تنفسی کودک تان که ممکن است در هنگام خواب داشته باشند، توجه کنید. کودکانی که اختلالات تنفسی در هنگام خواب دارند، مانند آپنه خواب، اغلب به مشکلات فشار خون بالا مبتلا هستند؛ به ویژه کودکانی که اضافه وزن دارند.

اگر چنین اتفاقی می افتد، فشار خون بالا در فرزندتان همچنان تا بزرگسالی ادامه خواهد داشت و کودک شما می تواند در معرض خطراتی چون: سکته مغزی ، حمله قلبی ، نارسایی قلبی و بیماری کلیوی قرار بگیرد.

فشار خون طبیعی در کودکان براساس سن و جنس و ارتفاع متفاوت خواهد بود، بنابراین آنچه که ممکن است برای یک پسر ۴ ساله فشار خون بالا خوانده شود، ممکن است برای یک دختر ۱۰ ساله طبیعی باشد. اگر فشار خون فرزند تان بالا رفته به پزشک فرزندتان اجازه بدهید تا از این موضوع اطلاع داشته باشد.

در بزرگسالان تشخیص فشار خون ساده است چرا که آنها می توانند به راحتی فشار خون خود را کنترل و اعداد آن را با یک جدول ساده مقایسه کنند. برای کودکان نیز همین تست انجام می شود؛ منتهی، تفسیر اعداد پیچیده تر است. پزشک اطفال نمودارها را بر اساس جنس، قد، و اعداد فشار خون برای تعیین اینکه آیا یا کودک فشار خون بالا دارد یا خیر استفاده می کند.

تست فشارخون برای فشار خون بالا آزمایشی بدون درد است. اندازه گیری فشار خون با باد کردن کاف به دور بازو و فشار سنج اندازه گیری می شود.

اندازه کاف مورد استفاده براساس دور بازوی فرزند شما و میزان رشدی که رخ داده، متفاوت خواهد بود. فرزند شما ممکن است یک فشار خفیف در اطراف بازوی خود زمانی که کاف متورم می شود، احساس نماید.

اندازه گیری فشار خون کودکان

بالا بودن فشار خون در کودکان تنها با یک بار اندازه گیری تشخیص داده نخواهد شد. برای تشخیص، اندازه گیری سه بار فشار خون در طی ۳ بار ویزیت پزشکی لازم است. در طول یک ویزیت، فشار خون فرزند شما ممکن است چندین بار با دقت اندازه گیری شود.

اگر فشار خون فرزند تان بالاتر از حد طبیعی است، پس از اولین تشخیص فشار خون بالا، باید هر شش ماه مورد بررسی قرار گیرد.

آزمایشات مخصوص فشار خون بالا در کودکان

اگر فرزند شما با پیش فشار خون یا فشار خون بالا تشخیص داده شد، پزشک فرزندتان همچنین ممکن است آزمایشات دیگری را برای بررسی شرایط فرزندتان توصیه نماید:

آزمایش خون برای بررسی قند خون، عملکرد کلیه ها و شمارش سلول های خون
• آزمایش نمونه ادرار
• اکوکاردیوگرام
• سونوگرافی از کلیه ها

اگر فرزند شما با فشار خون بالای متوسط و یا کم (مرحله ۱ فشار خون بالا یا پیش فشار خون) تشخیص داده شود، متخصص فشار خون به احتمال زیاد، قبل از تجویز دارو برای درمان فشار خون بالا ، تلاش برای تغییر در شیوه زندگی، مانند یک رژیم غذایی سالم قلبی و ورزش بیشتر را پیشنهاد خواهد داد.

برنامه غذایی DASH

 این رژیم غذایی برای جلوگیری از فشار خون بالا (DASH) است که شامل مصرف کمتر چربی ها به ویژه چربی های اشباع شده و مصرف بیشتر میوه های تازه ،سبزیجات و غلات کامل می شود. همچنین محدود کردن مصرف نمک می تواند به کاهش فشار خون کودک کمک کند. متخصص تغذیه می تواند به شما و فرزندتان کمک کند تا بدون این که از غذاهای مورد علاقه خود و عطر و طعم عالی محروم شوید، به این اهداف نیز دست یابید.

کنترل وزن کودک

 داشتن اضافه وزن، خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می دهد. رعایت رژیم غذایی DASH و انجام ورزش منظم می تواند به کاهش وزن کودک شما کمک کند. از پزشک اطفال بخواهید تا برای کاهش وزن فرزندتان اهدافی را تعیین کند. او همچنین می تواند برای دستیابی به این اهداف شما را به دیگر متخصصان ارجاع دهد.

از دود تنباکو اجتناب کنید.

 دود سیگار می تواند فشار خون را افزایش داده و مستقیماً به قلب و عروق خونی کودک شما آسیب برساند. از کودکانتان در برابر دود تنباکو محافظت کنید – حتی دود دست دوم.

درمان فشار خون بالا در کودکان با نظارت سیار

اگر برای پزشک فرزندتان تشخیص مشکل فشار خون بالا دشوار است، یا اگر می خواهد برای درمان فرزند تان نظارت داشته باشد، ممکن است نظارت سیار را توصیه کند. در نظارت سیار، فرزند شما یک دستگاه که فشار خون را در طول روز اندازه گیری می کند، می پوشد.

با این حال به نظر می رسد که استفاده از این دستگاه نظارتی برای تشخیص بالا بودن فشار خون در کودکان می تواند مفید واقع شود؛ چرا که گاهی اوقات فشار کودک به دلیل استرس ناشی از ویزیت می تواند تحت تاثیر قرار بگیرد.

درمان دارویی بالا بودن فشار خون در کودکان

اگر فشار خون فرزند تان بعد از انجام تغییر در شیوه زندگی کاهش نیافت، پزشک فرزندتان ممکن است درمان های دارویی برای کاهش فشار خون توصیه کند. اگر کودک مبتلا به فشار خون با شدت بالا (مرحله ۲ فشار خون بالا) تشخیص داده شود، دکتر فشار خون به احتمال زیاد داروهای فشار خون مانند: دیورتیک، مسدود کننده های بتا، مهار کننده آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACE)، مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین II و مسدود کننده های کانال کلسیم را تجویز می نماید.

کودک شما ممکن است به مصرف داروهای فشار خون به طور موقت یا به طور نامحدود نیاز داشته باشد. اگر فشار خون بالا فرزند شما ناشی از چاقی است، برای کاهش وزن ممکن است نیاز به مصرف دارو برای از بین بردن این شرایط وجود داشته باشد.

اگر چه اثرات طولانی مدت کم داروهای ضد فشار خون بر رشد و توسعه کودکان شناخته شده است، بسیاری از این داروها به طور کلی در دوران کودکی بی خطر در نظر گرفته می شوند. بسته به نوع داروی خاص، عوارض جانبی احتمالی، از جمله خشکی دهان، سرگیجه و خستگی وجود دارد.

داروهای مورد استفاده برای درمان فشار خون بالا عبارتند از:

دیورتیک ها

کاهش میزان مایعات بدن با دفع سدیم اضافی توسط کلیه ها.

مهار کننده های ACE، مسدود کننده های آلفا و مسدود کننده های کانال کلسیم

از انقباض عروق خونی(و در نتیجه افزایش فشار خون) جلوگیری می کنند.

مسدود کننده های بتا

مانع از ساختن هورمون آدرنالین می شوند. آدرنالین هورمون استرس است که باعث افزایش تعداد ضربان های قلب و همچنین افزایش حجم خون خارج شده در هر ضربان می شود و در نتیجه فشار خون بالا می رود.

درمان خانگی فشار خون بالا در کودکان

فشار خون بالا به طور مشابهی در کودکان و بزرگسالان درمان می شود که آن هم معمولا با تغییر در شیوه زندگی آغاز می گردد.

– کاهش وزن

وزن فرزند تان را کنترل کنید.

– یک رژیم غذایی سالم برای کودک خود داشته باشید.

کودک خود را به خوردن صبحانه سالم که شامل فیبرمی باشد تشویق کنید و از خوردن غلات شیرین و نوشابه و یا از محصولاتی که بعنوان عنصر اولیه خود دارای شکر جامد می باشند پرهیز کنید. در این مورد می توانید از یک متخصص تغذیه کمک بخواهید.

– نمک را در رژیم غذایی کودک تان کاهش دهید.

کودکان در سنین ۴ تا ۸ سال نباید بیش از ۱۲۰۰ میلی گرم در روز، و کودکان بزرگتر نباید بیش از ۱۵۰۰ میلی گرم در روز نمک مصرف کنند.

به مقدار نمکی که در پخت و پز استفاده می کنید توجه داشته باشید، و نمکدان را از روی میز حذف کنید. از دادن تنقلات شور مانند چیپس و یا پفک به فرزند خود اجتناب کنید. همچنین، به مقدار سدیم در مواد غذایی کنسروی و فرآوری شده که فرزندتان از آن استفاده می کند توجه کنید، مانند سوپ و غذاهای منجمد.

– تشویق به فعالیت بدنی

اکثر کودکان حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی در روز نیاز دارند. زمانی که فرزندتان در مقابل تلویزیون و یا کامپیوتر صرف می کند را محدود نمایید- قبل از سن ۲ سالگی بدون تماشای تلویزیون و پس از سن ۲ سالگی نباید بیش از دو ساعت در روز تماشای تلویزیون داشته باشند.

– تمام خانواده را درگیر کنید.

ممکن است برای فرزند شما تغییرات شیوه زندگی سالم دشوار باشد خصوصا اگر خواهر یا برادر فرزند شما از رژیم غذایی خاصی پیروی نکرده و فعالیت بدنی ندارند. بنبراین تمام خانواده خود را از خوردن یک رژیم غذایی سالم بهره مند کنید. همچنین شما می توانید در لذت دوچرخه سواری با هم، بازی کردن و یا پیاده روی در پارک به عنوان یک خانواده به او ملحق شوید.

– خرید آگاهانه

بیشتر زمان ها، کودک شما تنها می تواند مواد غذایی که شما خریداری کرده اید، بخورد. بنابراین، به عنوان والدین، غذاهای سالم را به خانه آورده و از نگه داری مواد غذایی ناسالم در خانه اجتناب کنید.

بالا بودن فشار خون در کودکان گاهی اوقات می تواند توسط یک شرایط غیر قابل کنترل به وجود آید، و یا حتی توسط مدیریت موثر شرایط زمینه ای، جلوگیری شود. از بالا بودن فشار خون در کودکان می توان با ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی از جمله:  کنترل وزن کودک، ارائه یک رژیم غذایی سالم و تشویق کودکان به ورزش کردن که به درمان آن هم می توانند کمک کننده باشند،

دکتر محمد حسین نجفی متخصص فشار خون

برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.