چگونه فشار خون بارداری را کنترل کنیم؟

تورم در دست و پاها و اضافه وزن می توانند از علائم فشار خون بالا در بارداری و یا پره اکلامپسی باشند، ولی چون در بسیاری از بارداری ها این علائم اتفاق نمی افتند نمی توان آنها را از علائم قطعی فشار خون بارداری دانست.

فشار خون طبیعی در دوران بارداری

در زنان باردار فشار نرمال برای عدد بزرگتر حدود ۹۰ الی ۱۲۰ میلیمتر جیوه و برای عدد کوچکتر حدود ۶۰ الی ۸۰ میلیمتر جیوه است.

فشار خون بالا در بارداری

اگر فشار سیستولیک شما (عدد بالا) بیش از ۱۴۰ میلیمتر جیوه و یا فشار دیاستولیک شما بیش از ۹۰ میلیمتر جیوه  باشد، شما دچار پرفشاری یا فشار خون بالا در بارداری هستید.

انواع فشار خون بارداری

فشار خون در دوران بارداری به چند دسته تقسیم می شود.

 پر فشاری خون مزمن

پر فشاری خون مزمن، فشار خون بالایی است که قبل از حاملگی و یا قبل از هفته ٢٠ حاملگی به وجود می آید. اما به این دلیل که فشار خون بالا معمولا علامتی را به همراه ندارد، ممکن است تشخیص زمان شروع آن مشکل باشد.

 فشار خون بالا حاملگی

زنان مبتلا به این نوع فشار خون، بعد از هفته ی ٢٠ بارداری، دچار فشار خون بالا می شوند. در این حالت هیچ علامتی از آسیب به اعضا و یا وجود پروتئین بیش از حد در ادرار وجود ندارد. بعضی از زنان مبتلا به فشار خون حاملگی در نهایت به پره اکلامپسی مبتلا می شوند.

پره اکلامپسی چیست؟

پره اکلامپسی زمانی اتفاق می افتد که فشار خون بالا پس از هفته ٢٠ بارداری ایجاد می شود و با علائم آسیب به سیستم های دیگر بدن مانند کلیه ها، کبد، خون یا مغز همراه است.

عواقب درمان نشدن پره اکلامپسی

پره اکلامپسی درمان نشده می تواند منجر به عواقب جدی و حتی کشنده برای مادر و نوزاد، از جمله تشنج (اکلامپسی) شود.

تشخیص پره اکلامپسی

پیش از این، پره اکلامپسی تنها در صورتی تشخیص داده می شد که یک خانم باردار دارای فشار خون بالا و پروتئین در ادرار باشد. اما کارشناسان امروزه می دانند که پره اکلامپسی ممکن است بدون وجود پروتئین در ادرار نیز ایجاد شود.

اگر پزشک به پره اکلامپسی مشکوک باشد نشانه های وجود پروتیین در ادرار همراه با فشار خون را بررسی می کند. برای بررسی حرکت و ضربان قلب طبیعی جنین پزشک آزمایش “nonstress” را پیشنهاد خواهد کرد. سونوگرافی نیز برای بررسی سطح مایعات و سلامت رشد جنین انجام می گیرد.

علائم فشار خون بالا در بارداری

همانطور که گفته شد فشار خون بالا چه مزمن باشد (یعنی فرد قبل از بارداری دچار فشار خون باشد) چه دارای فشار خون بالا بعد از هفته بیستم باشد معمولا دارای علامت خاصی نمی باشد. مگر اینکه فرد دچار اختلال پره اکلامپسی باشد که علاوه بر فشار خون بالا ،علائم و نشانه های دیگری دارد که عبارتند از:

✳ وجود پروتئین بیش از حد در ادرار (پروتئینوری) یا علائم مشکلات کلیوی

✳ سردرد شدید

✳ تغییر در بینایی، از جمله از دست دادن بینایی به صورت موقت، حساسیت به نور

✳ درد قسمت بالایی شکم، معمولا زیر دنده ها در سمت راست

✳ تهوع یا استفراغ

✳ کاهش سطح پلاکت ها در خون (ترومبوسیتوپنی)

✳ اختلال عملکرد کبد

✳ کوتاه شدن تنفس، ناشی از تجمع مایع در ریه ها

✳ افزایش ناگهانی وزن و تورم (ادم)  به ویژه در صورت و دست ها اغلب ناشی از پره اکلامپسی است. اما این علائم در بسیاری از حاملگی های طبیعی نیز اتفاق می افتند؛ بنابراین افزایش وزن و تورم نشانه های قابل اعتماد برای تشخیص پره اکلامپسی نیستند.

آیا فشار خون در بارداری خطرناک است؟

فشار خون در بارداری خطراتی را به همراه دارد ،ازجمله :

کاهش خون رسانی به جفت

اگر جفت خون کافی نداشته باشد، ممکن است نوزاد شما دچار کمبود اکسیژن و مواد مغذی شود. این امر می تواند منجر به رشد آهسته (محدودیت رشد داخل رحمی)، وزن کم هنگام تولد یا تولد زودرس شود. نارسا بودن نوزاد می تواند منجر به مشکلات تنفسی، افزایش خطر ابتلا به عفونت و سایر عوارض برای او شود.

قطع ناگهانی جفت

درفرد مبتلا به پره اکلامپسی خطر این وجود دارد که جفت از دیواره داخلی رحم قبل از زایمان جدا شود. قطع ناگهانی جفت می تواند باعث خونریزی شدیدی شود که تهدید کننده زندگی شما و کودکتان است.

محدودیت رشد داخل رحمی

فشار خون بارداری ممکن است منجر به کاهش سرعت و یا میزان رشد کودک (محدودیت رشد داخل رحمی) شود.

آسیب به دیگر اندام ها

فشار خون بالا کنترل نشده ممکن است باعث آسیب به مغز، قلب، ریه ها، کلیه ها، کبد و سایر اعضای اصلی بدن شود. در موارد شدید، این مسئله می تواند تهدید کننده حیات فرد باشد.

زایمان زودرس

گاهی اوقات زایمان زودرس برای جلوگیری از عوارض بالقوه خطرناک فشار خون در بارداری ضروری است.

بیماری های قلبی و عروقی در آینده

داشتن پره اکلامپسی ممکن است خطر ابتلا به بیماری قلبی و عروقی را افزایش دهد. اگر بیش از یک بار به پره اکلامپسی مبتلا شده اید یا به علت فشار خون بارداری زایمان زودرس داشته اید،احتمال اینکه در آینده دچار بیماری های قلبی و عروقی شوید بیش تر است.

برای کاهش خطر عوارض فشار خون بارداری چیکار کنم؟

مراقبت کردن از خود بهترین راه مراقبت از کودکتان است. به عنوان مثال:

✳ قبل از زایمان خود و در طول دوران حاملگی به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید تا شما را ویزیت کند.

✳ داروهای فشار خون بارداری خود را طبق دستور پزشک مصرف کنید. ارائه دهنده خدمات بهداشتی بهترین دارو را در مناسب ترین دوز به شما تجویز خواهد کرد.

✳ فعال بمانید و به توصیه های ارائه دهنده ی مراقبت های بهداشتی جهت انجام فعالیت های بدنی توجه کنید.

✳ برای فشار خون در بارداری رژیم غذایی سالم داشته باشید؛ اگر نیاز به کمک دارید، به یک متخصص تغذیه مراجعه نمایید.

✳ از سیگار کشیدن، مصرف الکل و مواد مخدر اجتناب کنید. قبل از مصرف هر گونه داروی بدون نسخه با پزشک خود مشورت کنید.

درمان فشار خون بالا در بارداری

در ادامه به روش های درمان فشار خون بالا در بارداری در طب سنتی و درمان با گیاهان دارویی اشاره می کنیم.

درمان دارویی فشار خون حاملگی

هر دارویی که در طول بارداری مصرف می کنید می تواند روی کودک شما تأثیر بگذارد. با این وجود بعضی از داروها برای درمان فشار خون بالا در دوران بارداری ایمن می باشند. از تجویز داروهای مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACEI)، مسدود کننده های گیرنده های آنژیوتانسین II و مهارکننده های رنین معمولا در دوران بارداری اجتناب می شود.

درمان مهم است. فشار خون در بارداری شما را در معرض خطر حمله ى قلبی، سکته مغزی و سایر عوارض خطرناک قرار می دهد و این امر می تواند برای کودک شما نیز خطرناک باشد.

قرص متیل دوپا و Labetalol داروهایی هستند که از نظر کنترل فشار خون بی خطر در نظر گرفته شده اند. اگر در طی دوران بارداری فشار خونتان بالا می رود، در مورد نحوه کنترل آن با دکتر خود مشورت کنید.

اگر برای کنترل فشار خون خود در دوران بارداری نیاز به دارو دارید، پزشک شما بهترین دارو را در مناسب ترین دوز برایتان تجویز می کند. دارو را دقیقا همانطور که تجویز شده مصرف کرده و دوز آن را سرخود کم و یا متوقف نکنید.

راههای کنترل فشار خون بالا در بارداری

شما باید فعالیت های بدنی مانند پیاده روی و شنا کردن را در برنامه روزانه خود قرار دهید. از یک رژیم غذایی سالم ، متعادل و با کم مصرف پیروی کنید، زیرا می تواند به کاهش فشار خون کمک کند.

در مورد غذا خوردن سالم در حاملگی، نمک در رژیم غذایی و راهنمایی هایی برای برداشتن نمک دریافت کنید.

شاید شنیده باشید که برخی از مکمل ها همچون سیر می توانند فشار خون بالا را از بین ببرند. حقیقت این امر این است که شواهد کافی برای اثبات تاثیر مکمل های زیر وجود ندارند و استفاده از آن ها برای پیشگیری از فشار خون بالا در بارداری توصیه نمی شود:

✳ منیزیم
✳ اسید فولیک
✳ آنتی اکسیدان ها (ویتامین C و E)
✳ روغن ماهی یا روغن زیتون
✳ سیر

درمان گیاهی فشار خون بالا در بارداری

سدیم و نمک را کم کنید.

از خوردن غذاهای نمکی و با سدیم بالا اجتناب کنید. اگرچه بدن شما نیاز به مقادیر اندکی سدیم دارد، اما مصرف زیاد آن مضر است و می تواند منجر به مشکلاتی نظیر فشار خون بالا، بیماری های قلبی و سکته مغزی شود. اگر از فشار خون بالا رنج می برید، برای کاهش میزان سدیم مصرفی خود هرچه زودتر اقدام کنید:

✅ در هنگام پخت و پز، به جای استفاده از نمک از ادویه جات دیگر (زیره سبز، فلفل لیمو، گیاهان تازه) استفاده کنید.

✅ از مواد غذایی کنسرو شده استفاده نکنید.

✅ غذاهایی را که دارای برچسب “کم سدیم ” یا “بدون سدیم ” هستند، خریداری کنید.

✅ از غذاهای فرآوری شده مانند کراکر و اقلام سرخ شده که اغلب دارای سدیم بالا هستند، اجتناب کنید.

✅ همچنین از خوردن فست فود ها اجتناب کنید.

 غلات

از غلات بیش تر استفاده کنید. غلات از لحاظ تغذیه ای حاوی فیبر بالا بوده و مطالعات نشان می دهند که افزودن فیبر بیش تر به رژیم غذایی می تواند به کاهش فشار خون بالا بیانجامد.
حداقل روزانه ۶ تا ۸ وعده از غلات استفاده کنید. از مواد تمام غله، مانند برنج قهوه ای و ماکارونی تمام گندم و نان استفاده کنید.

پتاسیم

غذاهای غنی از پتاسیم را به رژیم غذایی خود بیافزایید. این غذاها باید بخشی از رژیم غذایی درمان فشار خون را تشکیل دهند و شامل گوجه فرنگی، لوبیای سفید، آب پرتقال، موز، نخود فرنگی، سیب زمینی، میوه های خشک و خربزه می شود. سطح پتاسیمی که باید به طور متوسط ​​مصرف کنید حدود ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ میلی گرم در روز است .

شکلات تلخ

از شکلات تلخ لذت ببرید. بر اساس یک مطالعه بالینی، شکلات تلخ می تواند به کاهش فشار خون کمک کند. روزانه ۱۴ گرم شکلات تلخ که حداقل ٧٠٪‏ است میل کنید. از آنجایی که شکلات تلخ کالری زیادی دارد، نباید بیش از حد از آن استفاده نمود.

نوشیدنی های الکلی وحاوی کافئین مصرف نکنید.

از مصرف نوشیدنی های الکلی وحاوی کافئین پرهیز کنید. علاوه بر افزایش فشار خون، مصرف کافئین و الکل در طول دوران حاملگی تاثیرات منفی دیگری بر سلامت شما و نوزادتان خواهد گذاشت. بنابراین، شما باید از خوردن هر دو اجتناب کنید، به خصوص اگر از فشار خون بالا رنج می برید.

مصرف کافئین در دوران بارداری با خطر کاهش جریان خون جفتی و در نتیجه خطر سقط جنین همراه است. اگرچه مطالعات بیشتری برای تأیید اثرات کافئین مورد نیاز هستند اما احتیاط شرط عقل است.

مصرف زیاد الکل باعث افزایش فشار خون و همچنین اثرات منفی بر روی جنین خواهد شد. قبل از مصرف هرگونه نوشیدنی الکلی با پزشک خود مشورت کنید.

لبنیات

شیر کم چرب و شیر سویا را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. یک مطالعه بالینی نشان داد که با افزودن این غذاها به رژیم غذایی می توان فشار خون سیستولیک را کاهش داد. محصولات لبنی کم چرب یا بدون چربی (مانند شیر، پنیر، ماست) را در رژیم غذایی خود لحاظ کنید.

اگر لاکتوز را تحمل نمی کنید، شیر بادام، نارگیل و یا انواع دیگر را جایگزین آن کنید. همچنین می توانید از شیر سویا استفاده کنید اما توجه داشته باشید که این محصولات می توانند میزان هورمون استروژن را در جنین شما افزایش دهند ؛ بنابراین در مصرف آن ها دقت نمایید. به دلیل مقدار بالای سدیم در پنیر (حتی انواع کم چرب) در مصرف آن دقت کنید.

 

دکتر محمد حسین نجفی دکتر متخصص فشار خون در تهران