هایپرتنشن یا فشار خون بالا

فشار خون طبیعی کمتر از ۱۲۰/۸۰ است، فشار خون بین ۱۲۰/۸۰ و ۱۳۹/۸۹ مرحله ی قبل از هایپرتنشن است و فشار خون ۱۴۰/۹۰ یا بالاتر از هایپرتنشن محسوب می شود. . فشار خون بالا یا هایپرتنشن به این معنی است که قلب باید بیشتر کارکند تا خون بیشتری پمپ شود. فشار خون بالا  می تواند به دیواره های شریان ها آسیب برساند. این عارضه با گذشت زمان، خطر ابتلا به بیماری های قلبی، بیماری کلیوی و سکته مغزی را افزایش می دهد.

هایپرتنشن یا فشار خون بالا چیست؟

هایپرتنشن ،یک بیماری بسیار رایج در افراد مسن است. فشار خون نیروی فیزیکی است که توسط خون در برابر دیواره های شرایین وارد می شود.

در ۴۵ سالگی، مردان نسبت به زنان بیشتر دچار پرفشاری خون می شوند. تا سن ۶۵ سالگی، این حالت برعکس شده و زنان بیشتر تحت تأثیر قرار می گیرند. افراد دیابتی ،نسبت به افراد غیر دیابتی،بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون بالا هستند . داشتن یک عضو در خانواده درجه یک با هایپرتنشن نیز ریسک ابتلا به آن را افزایش می دهد.

در جدول زیر فشار خون نرمال در رنج سنی مختلف و فشار خون نرمال در سالمندان را مشاهده می کنید.

فشار خون نرمال ۱۲ روی ۸ می باشد زمانی که فشار خون سیستولیک یا همان ماکسیسمم فشار خون روی ۱۴ باشد و یا فشار خون دیاستولیک که مینیمم فشار خون را نشان می دهد  بالای ۹ باشد فشار خون بالا نامیده می شود.

هایپرتنشن ممکن است هیچ علامتی را ایجاد نکند، حتی اگر سالیان سال به آن مبتلا باشید. به همین دلیل گاهاً به عنوان یک قاتل خاموش شناخته می شود!

علائم فشار خون بسیار بالا عبارتند از:

✅ سردرد شدید

✅ خستگی

✅ مشکلات بینایی

✅ درد قفسه سینه

✅ دشواری در تنفس

✅ ضربان قلب نامنظم

✅ خون در ادرار(هماچوری)

✅ احساس تپش در قفسه سینه، گردن، یا گوش ها

گاهی اوقات، بیماری های کلیه یا غدد فوق کلیوی باعث هایپرتنشن می شوند.

عوامل متعددی وجود دارند که ممکن است باعث فشار خون بالا شوند اما علت دقیق آن هنوز ناشناخته است:

✅ سیگار کشیدن

✅ اضافه وزن یا چاقی

✅ کم بودن فعالیت بدنی

✅ مصرف بیش از حد نمک

✅ مصرف بیش از حد الکل (بیش از ۱ تا ۲ لیوان در روز)

✅ استرس

✅ سن بالا

✅ ژنتیک

✅ سابقه خانوادگی فشار خون بالا

✅ بیماری مزمن کلیوی

✅ نارسایی فوق کلیوی و اختلالات تیروئید

✅ آپنه خواب

این حالت به این معنی است که فشار خون شما فقط کمی بالاتر از مقادیر طبیعی است، بطوریکه فشار سیستولیک بین ۱۲۰ تا ۱۳۹ یا فشار دیاستولیک ۸۰ تا ۸۹ است.

قرص های ضد بارداری، داروهای سرماخوردگی، داروهای ضد انعقاد خون،داروهای مسکن و بعضی از داروهای تجویزی دیگر ممکن است باعث افزایش موقت فشار خون شوند. ایجاد پلاک های چربی در جدارشریان ها (آترواسکلروز) نیز می توانند منجر به فشار خون بالا شود. سایر شرایطی که ممکن است منجر به فشار خون بالا شود عبارتند از:

✅ آپنه انسدادی خواب

✅بیماری کلیوی

✅ بیماری آدرنال

✅ بیماری تیرویید

فشار خون ناشی از مصرف دارو

بعضی از داروها حاوی موادی هستند که می توانند فشار خون را افزایش دهند. داروهای سرماخوردگی و آنفلوانزا که حاوی ضد احتقان اند،نمونه هایی از افزایش دهنده های فشار خون می باشند.

‎انواع دیگری از داروهایی که می توانند فشار خون را بالا ببرند، استروئیدها، قرص های رژیمی، قرص های ضدبارداری، داروهای غیراستروئیدی ضد التهابی(NSAIDs)، داروهای مسکن، و برخی از داروهای ضد افسردگی می باشند ؛ بنابراین در رابطه با مصرف این داروها با پزشک خود مشورت کنید.

فشار خون ناشی از سدیم

سدیم، یک ماده شیمیایی است که در نمک وجود دارد، فشار خون را افزایش داده و موجب حفظ مایع توسط بدن می شود؛بنابراین موجب افزایش کار قلب می شود. انجمن قلب آمریکا توصیه می کند که حد مجاز مصرف سدیم ۱۵۰۰ میلی گرم در روز است. بررسی برچسب های غذا و منوها می تواند به شما در محاسبه میزان سدیم مصرفی کمک کند. غذاهای فرآوری شده به میزان زیاد حاوی سدیم هستند و حدود ۷۵ درصد از مصرف سدیم را تشکیل می دهند.

فشار خون ناشی از اضافه وزن

داشتن اضافه وزن خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش داده و موجب افزایش کار قلب نیز می شود. رژیم های غذایی طراحی شده برای کنترل فشار خون اغلب همان رژیم های کاهش کالری هستند. اکثر این رژیم ها کاهش مصرف غذاهای چرب و قندها و افزایش مصرف پروتئین، فیبر، میوه ها و سبزیجات را توصیه می کنند. کاهش وزن فقط به اندازه ی ۱۰ پوند می تواند تغییر قابل توجهی در فشار خون شما ایجاد کند.

فشار خون ناشی از استرس

استرس منجر به افزایش موقت فشار خون می شود، اما هیچ دلیلی مبنی بر اینکه استرس باعث فشار خون بالا می شود وجود ندارد. استرس ممکن است اثر غیر مستقیم بر فشار خون داشته باشد. افرادی که تحت استرس قرار دارند، تمایل بیشتری به عادات ناسالم مانند تغذیه نامناسب، مصرف الکل و سیگار کشیدن دارند که هر کدام می توانند در ایجاد فشار خون بالا و بیماری های قلبی نقش داشته باشند.

اگر فشار خون بالا با دیابت، بیماری کلیوی یا بیماری قلبی عروقی همراه باشد، پزشک ممکن است تغییرات شیوه زندگی را متذکر شود از جمله:

✅ کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن یا چاقی

✅ داشتن یک رژیم سالم و کم نمک

✅ تمرین منظم

✅ محدود کردن مصرف الکل

✅ ترک سیگار

درمان دارویی فشار خون بالا

خوشبختانه برای درمان فشار خون بالا داروهای بسیاری وجود دارد که بنا به سن شما و نوع بیماری و باردار بودن یا نبودن داروی مناسب برای شما تجویز می شود

درمان فشار خون عصبی

بالا رفتن فشار خون در اثر حالات عصبی فرد به راحتی با کنترل برخی از امور قابل درمان است به طور مثال شما می توانید برای درمان فشار خون عصبی برنامه ای ساده برای خود ایجاد کنید تا بتوانید از تنش و فشار کار به دور باشید در نتیجه استرس شما کاهش یافته و می توانید به امور مسلط باشید. یکی دیگر از درمان های فشار خون عصبی ورزش کردن به طور منظم و تمرین یوگا می باشد.

درمان گیاهی فشار خون

علاوه بر داروهای فراوانی که برای درمان فشار خون تجویز می شود روش های درمان گیاهی هم برای درمان فشار خون وجود دارد. بسیاری از مردم به دلیل عوارض درمان دارویی به درمان گیاهی فشار خون روی می آورند.شما می توانید از گیاهانی مانند اسطخودوس و سیر و یا زالزالک و … برای درمان قطعی فشار خون اشتفاده کنید.

میوه های پایین آورنده فشار خون

اگر فشار خون شما بالاست می توانید از میوه هایی مانند آب پرتقال خانگی ، توت فرنگی ، سیب ، گریپ فروت و آووکادو برای کاهش فشار خون استفاده کنید

در زنان باردار فشار نرمال برای عدد بزرگتر حدود ۹۰ الی ۱۲۰ میلیمتر جیوه و برای عدد کوچکتر حدود ۶۰ الی ۸۰ میلیمتر جیوه است. اگر فشار سیستولیک شما ( عدد بالا) بیش از ۱۴۰ میلیمتر جیوه و یا فشار دیاستولیک شما بیش از ۹۰ میلیمتر جیوه  باشد، شما دچار پرفشاری یا فشار خون بالا در بارداری هستید.

هنگامی که فشار خون به ۱۸۰/۱۱۰ یا بالاتر برسد، یک وضعیت جدی به نام پرفشاری خون بدخیم ممکن است رخ دهد. این اتفاق می تواند منجر به سکته مغزی، آسیب کلیه، حملات قلبی، یا از دست دادن هوشیاری شود.

علل فشار خون بدخیم

✅ بیماری کلیوی

✅ بیماری های کلاژن واسکولار

✅ آسیب های  نخاعی

✅ تومور غده فوق کلیوی

✅ قرصهای ضدبارداری

✅ مواد غیرقانونی (کوکائین)

علائم فشارخون وخیم

علائم پرفشاری خون بدخیم شامل خونریزی و تورم عروق خونی در شبکیه، اضطراب، خون دماغ، سردرد شدید و تنگی نفس است. پرفشاری بدخیم ممکن است باعث تورم مغزی شود، اما این علامت بسیار نادر است.

درمان فشارخون وخیم

پرفشاری بدخیم  یک اورژانس پزشکی است و نیاز به درمان فوری دارد. داروهای فشار خون به صورت وریدی به منظور کاهش فشار خون در عرض چند دقیقه تزریق می شوند. داروهای خوراکی وقتی که فشار خون به سطح نرمال کاهش یافت، داده می شوند.

فشار افزایش یافته در گردش خون ریه ،هایپرتنشن ریوی نامیده می شود. این وضعیت بر روی شریان های ریه ها و سمت راست قلب تاثیر می گذارد.

علائم پرفشاری خون ریه

علائم پرفشاری خون ریه ممکن است ماهها تا سالها خود را نشان ندهند. علائم  به مرور بدتر می شوند.

✅ خستگی

✅ تنگی نفس

✅ سرماخوردگی

✅ درد قفسه سینه

✅ تورم در مچ پا، پاها و شکم

✅ کبودی لب ها و پوست

✅ ضربان قلب تند

علائم پرفشاری خون ریه

پرفشاری خون ریوی درمان نمی شود، اما برای بهبود علائم و کاهش پیشرفت آن درمان هایی در دسترس هستند:

✅ گشادکننده عروق (وازودیلاتورها)

✅ آنتاگونیست های گیرنده اندوتلین

✅ مسدود کننده های کانال کلسیم با دوز بالا

✅ محرک چرخه گوانیلات (SGC)

✅ ضد انعقاد

✅ دیگوکسین

✅ دیورتیک ها

✅ اکسیژن

سیستم پورتال حاوی عروق معده، روده، طحال و پانکراس است. این عروق به ورید پورت می آیند، که خود به شاخه های کوچکتر منشعب شده و از داخل کبد عبور می کند.پرفشاری خون ورید پورت زمانی اتفاق می افتد که فشار خون درون سیستم وریدی پورت افزایش یابد. وقتی که عروق  کبد به علت آسیب کبدی مسدود می شوند، خون نمی تواند به طور کامل درون کبد جریان یابد.این مسئله باعث  افزایش فشار خون در سیستم پورت می شود.

علل هایپرتنشن کبدی

سیروز کبد شایع ترین علت پرفشاری خون پورت است. در سیروز، اسکار بافت (بافت ترمیمی ایجاد شده در پاسخ به آسیب کبدی ناشی از هپاتیت، الکل یا سایر موارد) جریان خون را از طریق کبد متوقف می کند. لخته های خون در ورید پورت، انسداد رگهایی که خون را از کبد به قلب می برند، عفونت انگلی (شیستوزومیازیس) و هیپرپلازی ندولار نیز از علل هایپرتنشن پورتال هستند.

علائم هایپرتنشن کبدی

خونریزی دستگاه گوارش، که می تواند مدفوع ویا استفراغ خونی باشد

آسیت (تجمع مایع در دیواره شکم)

انسفالوپاتی

کاهش سطح پلاکت ها (سلول های خونی که به ایجاد لخته خون کمک می کنند)

درمان هایپرتنشن کبدی

رژیم، دارو (بتا بلوکرهای غیر اختصاصی)، درمان آندوسکوپی، جراحی و روش های رادیولوژی می توانند در درمان یا پیشگیری از نشانه های این بیماری کمک کنند. اگر این درمانها پاسخگو نبودند، شنت های (TIPS) یا شنت طحالی کلیوی دیستال (DSRA) دو روش هستند که در درمان استفاده میشوند. یک شیوه ی زندگی سالم می تواند در پیشگیری از این بیماری موثر باشد.

فشارخون اغلب کل عمر طول می کشد، بنابراین دنبال کردن یک برنامه مدیریتی دقیق ضروری است. تحت کنترل بودن فشار خون شما می تواند خطر بیماری قلبی، سکته مغزی و نارسایی کلیه را کاهش داده و کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد. نکات زیر برای مدیریت فشار خون شما هستند:

✅ داروهای فشار خون  خود را در صورت تجویز مصرف کنید.

✅ افزایش فعالیت بدنی (حداقل ۳۰ دقیقه پنج روز در هفته)

✅ حفظ وزن سالم

✅ برچسبهای تغذیه را بخوانید و غذاهای کم نمک و کم سدیم مصرف کنید.

✅ میوه، سبزیجات، دانه ها و لبنیات کم چرب بیشتری بخورید.

✅ مصرف الکل را محدود کنید.

برای کاهش فشار خون می توانید آب بنوشید

آب میوه به همراه ویتامین c می تواند گردش خون شما را بالا ببرد

از مصرف قند و مصرف شیرینی جات و کیک بپرهیزید

از مواد دارای کربوهیدرات دار دوری کنید و مصرف نان را کمتر کنید.

از مصرف نوشیذنی در کنار غذا بپرهیزید

از فست فود و غذاهای سرخ کردنی که میزان چربی آنها بالاست دوری کنید

به جای مصرف چای از نوشیدنی های گیاهی نظیر گل گاوزبان استفاده کنید

دکتر محمد حسین نجفی دکتر متخصص فشار خون در تهران

برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.