فشار خون بالا چیست؟

فشار خون بالا ،یک بیماری بسیار رایج در افراد مسن است. فشار خون نیروی فیزیکی است که توسط خون در برابر دیواره های شرایین وارد می شود.

فشار خون طبیعی کمتر از ۱۲۰/۸۰ است، فشار خون بین ۱۲۰/۸۰ و ۱۳۹/۸۹ مرحله ی قبل از فشار خون بالاست و فشار خون ۱۴۰/۹۰ یا بالاتر فشار خون بالا محسوب می شود. فشار خون بالا به این معنی است که قلب باید بیشتر كاركند تا خون بیشتری پمپ شود. فشار خون بالا  می تواند به دیواره های شریان ها آسیب برساند. با گذشت زمان، فشار خون بالا خطر ابتلا به بیماری های قلبی، بیماری کلیوی و سکته مغزی را افزایش می دهد.

در ۴۵ سالگی، مردان نسبت به زنان بیشتر دچار فشار خون بالا می شوند. تا سن ۶۵ سالگی، این حالت برعكس شده و زنان بیشتر تحت تأثیر قرار می گیرند. افراد دیابتی ،نسبت به افراد غیر دیابتی،بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون بالا هستند . داشتن یک عضو در خانواده درجه یك با فشار خون بالا نیز ریسك ابتلا به آن را افزایش می دهد.

علائم و نشانه های افزایش فشار خون

فشار خون بالا ممکن است هیچ علامتی را ایجاد نكند، حتی اگر سالیان سال به آن مبتلا باشید. به همین دلیل گاهاً به عنوان یک قاتل خاموش شناخته می شود!

علائم فشار خون بالا ممکن است در کسانی که دارای فشار خون بالا هستند وجود داشته باشد. علائم فشار خون بسیار بالا عبارتند از:

✅ سردرد شدید

✅ خستگی

✅ مشکلات بینایی

✅ درد قفسه سینه

✅ دشواری در تنفس

✅ ضربان قلب نامنظم

✅ خون در ادرار(هماچوری)

✅ احساس تپش در قفسه سینه، گردن، یا گوش ها

علل فشار خون بالا

گاهی اوقات، بیماری های کلیه یا غدد فوق کلیوی باعث فشار خون بالا می شوند.

عوامل متعددی وجود دارند که ممکن است باعث فشار خون بالا شوند اما علت دقیق آن ناشناخته است:

✅ سیگار کشیدن

✅ اضافه وزن یا چاقی

✅ کم بودن فعالیت بدنی

✅ مصرف بیش از حد نمک

✅ مصرف بیش از حد الکل (بیش از ۱ تا ۲ لیوان در روز)

✅ استرس

✅ سن بالا

✅ ژنتیک

✅ سابقه خانوادگی فشار خون بالا

✅ بیماری مزمن کلیوی

✅ نارسایی فوق کلیوی و اختلالات تیروئید

✅ آپنه خواب

این حالت به این معنی است که فشار خون شما فقط كمی بالاتر از مقادیر طبیعی است، بطوریكه فشار سیستولیک بین ۱۲۰ تا ۱۳۹ یا فشار دیاستولیک ۸۰ تا ۸۹ است.

قرص های ضد بارداری، داروهای سرماخوردگی، داروهای ضد انعقاد خون،داروهای مسكن و بعضی از داروهای تجویزی دیگر ممکن است باعث افزایش موقت فشار خون شوند. ایجاد پلاك های چربی در جدارشریان ها (آترواسکلروز) نیز می توانند منجر به فشار خون بالا شود. سایر شرایطی که ممکن است منجر به فشار خون بالا شود عبارتند از:

✅ آپنه انسدادی خواب

✅بیماری کلیوی

✅ بیماری آدرنال

✅ بیماری تیرویید

درمان فشار خون بالا

اگر فشار خون بالا با دیابت، بیماری کلیوی یا بیماری قلبی عروقی همراه باشد، پزشک ممکن است داروهای فشار خون را تجویز و همچنین تغییرات شیوه زندگی را متذكر شود از جمله:

✅ كاهش وزن در صورت اضافه وزن یا چاقی

✅ داشتن یک رژیم سالم و کم نمک

✅ تمرین منظم

✅ محدود کردن مصرف الکل

✅ ترک سیگار

فشار خون وخیم (بدخیم)

هنگامی که فشار خون به ۱۸۰/۱۱۰ یا بالاتر برسد، یک وضعیت جدی به نام پرفشاری خون بدخیم ممکن است رخ دهد. این اتفاق می تواند منجر به سکته مغزی، آسیب کلیه، حملات قلبی، یا از دست دادن هوشیاری شود.

علل فشاری خون بدخیم

✅ بیماری کلیوی

✅ بیماری های کلاژن واسكولار

✅ آسیب های  نخاعی

✅ تومور غده فوق کلیوی

✅ قرصهای ضدبارداری

✅ داروهای غیرقانونی (کوکائین)

علائم فشارخون وخیم

علائم پرفشاری خون بدخیم شامل خونریزی و تورم عروق خونی در شبکیه، اضطراب، خون دماغ، سردرد شدید و تنگی نفس است. پرفشاری بدخیم ممکن است باعث تورم مغزی شود، اما این علامت بسیار نادر است.

درمان فشارخون وخیم

پرفشاری بدخیم  یک اورژانس پزشکی است و نیاز به درمان فوری دارد. داروهای فشار خون به صورت وریدی به منظور کاهش فشار خون در عرض چند دقیقه تزریق می شوند. داروهای خوراکی وقتی كه فشار خون به سطح نرمال كاهش یافت، داده می شوند.

هایپرتنشن ریوی یا فشار خون ریوی

فشار افزایش یافته در گردش خون ریه ،هایپرتنشن ریوی نامیده می شود. این وضعیت بر روی شریان های ریه ها و سمت راست قلب تاثیر می گذارد.

علائم پرفشاری خون ریه

علائم پرفشاری خون ریه ممکن است ماهها تا سالها خود را نشان ندهند. علائم  به مرور بدتر می شوند.

✅ خستگی

✅ تنگی نفس

✅ سرماخوردگی

✅ درد قفسه سینه

✅ تورم در مچ پا، پاها و شکم

✅ كبودی لب ها و پوست

✅ ضربان قلب تند

علائم پرفشاری خون ریه

پرفشاری خون ریوی درمان نمی شود، اما برای بهبود علائم و کاهش پیشرفت آن درمان هایی در دسترس هستند:

✅ گشادكننده عروق (وازودیلاتورها)

✅ آنتاگونیست های گیرنده اندوتلین

✅ مسدود کننده های کانال کلسیم با دوز بالا

✅ محرک چرخه گوانیلات (SGC)

✅ ضد انعقاد

✅ دیگوکسین

✅ دیورتیک ها

✅ اکسیژن

فشار خون ناشی از مصرف دارو

بعضی از داروها حاوی موادی هستند که می توانند فشار خون را افزایش دهند. داروهای سرماخوردگی و آنفلوانزا که حاوی ضد احتقان اند،نمونه هایی از افزایش دهنده های فشار خون می باشند.

‎انواع دیگری از داروهایی که می توانند فشار خون را بالا ببرند، استروئیدها، قرص های رژیمی، قرص های ضدبارداری، داروهای غیراستروئیدی ضد التهابی(NSAIDs)، داروهای مسكن، و برخی از داروهای ضد افسردگی می باشند ؛ بنابراین در رابطه با مصرف این داروها با پزشك خود مشورت كنید.

فشار خون ناشی از سدیم

سدیم، یک ماده شیمیایی است که در نمک وجود دارد، فشار خون را افزایش داده و موجب حفظ مایع توسط بدن می شود؛بنابراین موجب افزایش كار قلب می شود. انجمن قلب آمریکا توصیه می کند که حد مجاز مصرف سدیم ۱۵۰۰ میلی گرم در روز است. بررسی برچسب های غذا و منوها می تواند به شما در محاسبه میزان سدیم مصرفی کمک کند. غذاهای فرآوری شده به میزان زیاد حاوی سدیم هستند و حدود ۷۵ درصد از مصرف سدیم را تشکیل می دهند.

فشار خون ناشی از اضافه وزن

داشتن اضافه وزن خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش داده و موجب افزایش كار قلب نیز می شود. رژیم های غذایی طراحی شده برای کنترل فشار خون اغلب همان رژیم های کاهش کالری هستند. اکثر این رژیم ها کاهش مصرف غذاهای چرب و قندها و افزایش مصرف پروتئین، فیبر، میوه ها و سبزیجات را توصیه می كنند. کاهش وزن فقط به اندازه ی ۱۰ پوند می تواند تغییر قابل توجهی در فشار خون شما ایجاد کند.

فشار خون ناشی از استرس

استرس منجر به افزایش موقت فشار خون می شود، اما هیچ دلیلی مبنی بر اینكه استرس باعث فشار خون بالا می شود وجود ندارد. استرس ممکن است اثر غیر مستقیم بر فشار خون داشته باشد. افرادی که تحت استرس قرار دارند، تمایل بیشتری به عادات ناسالم مانند تغذیه نامناسب، مصرف الکل و سیگار کشیدن دارند که هر کدام می توانند در ایجاد فشار خون بالا و بیماری های قلبی نقش داشته باشند.

هایپرتنشن كبدی(پورتال)

سیستم پورتال حاوی عروق معده، روده، طحال و پانکراس است. این عروق به ورید پورت می آیند، که خود به شاخه های کوچکتر منشعب شده و از داخل کبد عبور می کند.پرفشاری خون ورید پورت زمانی اتفاق می افتد که فشار خون درون سیستم وریدی پورت افزایش یابد. وقتی که عروق  کبد به علت آسیب کبدی مسدود می شوند، خون نمی تواند به طور کامل درون كبد جریان یابد.این مسئله باعث  افزایش فشار خون در سیستم پورت می شود.

علل هایپرتنشن کبدی

سیروز کبد شایع ترین علت پرفشاری خون پورت است. در سیروز، اسكار بافت (بافت ترمیمی ایجاد شده در پاسخ به آسیب كبدی ناشی از هپاتیت، الکل یا سایر موارد) جریان خون را از طریق کبد متوقف می کند. لخته های خون در ورید پورت، انسداد رگهایی که خون را از كبد به قلب می برند، عفونت انگلی (شیستوزومیازیس) و هیپرپلازی ندولار نیز از علل هایپرتنشن پورتال هستند.

علائم هایپرتنشن کبدی

خونریزی دستگاه گوارش، که می تواند مدفوع ویا استفراغ خونی باشد

آسیت (تجمع مایع در دیواره شکم)

انسفالوپاتی

کاهش سطح پلاکت ها (سلول های خونی که به ایجاد لخته خون کمک می کنند)

درمان هایپرتنشن کبدی

رژیم، دارو (بتا بلوکرهای غیر اختصاصی)، درمان آندوسکوپی، جراحی و روش های رادیولوژی می توانند در درمان یا پیشگیری از نشانه های این بیماری کمک کنند. اگر این درمانها پاسخگو نبودند، شنت های (TIPS) یا شنت طحالی كلیوی دیستال (DSRA) دو روش هستند که در درمان استفاده میشوند. یك شیوه ی زندگی سالم می تواند در پیشگیری از این بیماری موثر باشد.

فشار خون بالا در كودكان چیست؟

اگرچه فشار خون در بزرگسالان مسن رایج است، اما می تواند كودكان را نیز درگیر كند. فشار خون طبیعی یک کودک بستگی به سن، جنس و قد وی دارد. کودکانی در معرض خطر ابتلا به فشارخون بالا هستند كه دارای اضافه وزن بوده، نژاد آفریقایی آمریکایی داشته، و یا سابقه خانوادگی این بیماری را داشته باشند. کودکان مبتلا به فشار خون بالا می توانند با استفاده از رژیم غذایی مناسب و مصرف دارو درمان شوند. کودکان مبتلا به فشار خون بالا باید وزن طبیعی خود را حفظ کرده و از كشیدن سیگار جلوگیری کنند.

نكاتی در مورد زندگی كردن با فشار خون بالا

فشارخون اغلب كل عمر طول می کشد، بنابراین دنبال كردن یك برنامه مدیریتی دقیق ضروری است. تحت كنترل بودن فشار خون شما می تواند خطر بیماری قلبی، سکته مغزی و نارسایی کلیه را کاهش داده و کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد. نکات زیر برای مدیریت فشار خون شما هستند:

✅ داروهای فشار خون  خود را در صورت تجویز مصرف کنید.

✅ افزایش فعالیت بدنی (حداقل ۳۰ دقیقه پنج روز در هفته)

✅ حفظ وزن سالم

✅ برچسبهای تغذیه را بخوانید و غذاهای کم نمک و كم سدیم مصرف کنید.

✅ میوه، سبزیجات، دانه ها و لبنیات کم چرب بیشتری بخورید.

✅ مصرف الکل را محدود كنید.

دکتر محمد حسین نجفی دکتر متخصص فشار خون در تهران

برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.